Sabi pas enquèra coma soi arribat aqui, sus aqueth empont ! Dempush forças annadas los amics me disian : « Te cau anar a Moncrabeù ! ». Lo problèmo per anar a Moncrabèu es que cau diser una « mentida »,( une menterie comme ils disent), e aquò, mentir, ac sabi pas hèser. I pas polit de mentir ! Au catéchisme Mossur Curè m’a totjorn dit : « tu ne mentiras point ». Alavetz ai començat a diser colhonadas. Diser colhonadas, gasconadas, aquò es pas ma même causa, son pas mentidas. Los Marselheses disen : « fan de chichoune, là, tu y vas un peu fort… tu galèges !... tu exagères ! »
Sabi pas mentir, donc, vos vau dise que causas vertadièras. Mes, soi segur que me creirétz pas. Tan pis ! I soi abituat !
Era déjà atal do temps de mon praube paire. Eth tanben, quand li arribèba quaucomet e qu’ac contava, digun lo cresèva. Saunejaire, totjorn lo cap dins la estelas ; bricolur, totjorn inventava maquinas navèras que sovent li petavan a la figura ; ecologista avant l’ora aimava fòrça totas las bestias, èra amoros, plen de bona volontat ; acabèva pas de hèser tot au rubès ; li arribava causas pas possible !
Au fèit !... Mon paire … Soi segur que tot lo monde le coneish aici ! …Oc, me… sens saber qu’èra mon paire.
Quand m’an hèit montar sus l’estrada, an anonçat mon nom… Vos rapelatz ?...Gaston… Es mon nom vertadièr, vos pòdi montrar ma carta d’identitat se voletz ?...E… se vos disi que ma maire, son esposa, avia chafrat (surnomat) mon paire… La Gafa !...
I sièt adara ? … Gaston Lagaffe… Aquò vos dis pas arren ? E ben, oc ! Lo Gaston Lagaffe èra mon paire.
Figuratbotz que lo dessinator, Franquin, èra en vacanças du costat de Samatan dins lo Gèrs, e un dilus que se passejava dins lo marcat, a entenut parlar du Gaston. Arren d’extraordinari pramos que mon paire èra conegut coma lo lop blanc. Cantonièr municipau, placièr los jorns de marcat, pompièr volontari … garda caça … una personalitat qué ! Lo podèvatz pas manquar sus mercat ! Son gat le seguissèva pertot. E sa moèta ! Aquera praube moèta qu’abio tornat menar de Hambourg quand èra prisonièr dus boches pendent la guèra. L’aviò trobada blessada dab una bala perduda dins l’ala .(èra pas dificile de se’n atrapar una dens aquels temps !) La prauba bestia taloment reconeishenta le quitava pas mei.
N’èra plan emmerdanta, au sens propre coma au figurat quand se pausava sus son cap… Vesètz lo tablèu ! (aqui cau mima la moèta pausada su cap e que li caga su nas)
Tornat en ço de son, lo Franquin a dessinat e escriut « Las aventuras de Gaston Lagaffe ». A trensposat las aventuras de mon paire a la vila, per pas que los d’aici le reconeishan e… per pas donar sa sorça. Belèu tanben… pramor qu’avèva pau de dever li pagar los drets d’autor qu’auriò poscut li reclamar.
E se totas aquèras pròbas vos sufisen pas, vos cau saber que mon paire aimava las bestias : lo eriçon que s’apèra « Kissifrot » dins la BD, èra jo que l’avèvi amassat dins lo casau, dins una règa de monjetas. Eri petit, aviai tres ans quand ai volgut lo gahar dins mas mans me soi piquat e èra la mèma causa cada còp que le volèvi porta. Lavetz, mon paire risèva coma un bossut e me cridava : « qui s’y frotte s’y pique ! ». Es coma aquò que l’èi aperat « kissifrot ». Même causa per lo pesh roge qu’aviai ganhat a la granda hèira du dilus de Pascas, hasèva fòrças bulas dins son bocal. Es jo que l’ai aperat « Bubulle ». Quand a la mirgueta !... Lo Franquin a preferat l’apera… « Cheese !» jo l’aperavi « Hromatge » ; Eth a preferat li balha lo meme nom en ingles, Aquò hesèva mes brancat : « plus branché » ?O benlèu qu’èra tròp dificile a prononçar per un Belge.
Vos vau pas contar totas las colhonadas de mon paire (podetz crompar las BD du Franquin se voletz) Hurosament , lo Franquin ne las conèishèva pas totas… coma aquera :
Un dilus de marcat, troba son fraire, lo Edmond, a la plaça de la poralha. S’èran pas vistes dempush la dovertura de la çaça i a dus meses. Dus caçaires coma eres que se rencontran ne poden que se contar istoèras de caçaires.
-E Ben ! Aquera dovertura ? ça dis mon paire.
-A Praube, m’en vau sovenir bèra pausa ! Sabes que jo mentissi pas. M’es arribat una causa pas possible e t’ac seguri, aquò es vrai ! ( e podetz lo creser , entre fraire se mentissèvan pas) . Figura te que dab un sol còp de fusil, ai tuat un fesan e una lèbe.
Caçavi pròche d’un varat e te vesi un fesan se pausar sus un auba. Lèvi lo fusil enta visar, e que te vesi au cunh de l’ulh ? Una lèbe que corèva coma un eslambrec de cap l’auba.
Que hèser ? Si tùi lo fesan, veirei passar la lèbe. Una broia lèbe ! E si tùi la lèbe, lo fesan s’envolera.
Prenguèri la decision de tuar lo fesan. Pausat, èra mes facile de segur de lo tuar, la lèbe anava tròp viste e riscavi mai de la mancar.
Tiri : « pan » ! La lèbe es passada devath l’auba au moment on tombava lo fesan. Lo fesan es tombat sus la lebe e que te l’a estorbida. Avant que ne torna trobar sus esprits te l’acabi dab un còp de crossa. En cresèvi pas mos ùlhs : dab un sol còp de fusil, venguèvi de tuar un fesan e una lèbe. »
E tu qu’as hèit dempush aqueth temps ? Li demanda l’Edmond.
- O pas grand causa, respon mon paire. Mès pas mèi tard que gèir ai pas avut chança ! Eri au tords darrèr la maison, proche du vielh casse on i a tan de gèira, quand un tord arriba e se pausa. Me disi : vas pas tirar per un tor ! Aquò vau pas lo còp de fusil. Vas aténder…
Au cap d’una pausa, un segond arriba e se pausa eth tanben. Comença a m’interessar ! Espauli. Macarèl ! Un tresièma e mèi un quatrièma arriban. Lavetz, aqui visi e me disi : petit ! se tiras au miéi, d’un pèt, n’auras quatre !
Eri entrin de me pensar aquò quand, d’un còp, dètz pui vint tords arriban e se pausan sus lo même aubre. O praube de jo ! Sentissèvi pas mes mas camas, tremblavi : « e se tiras au mièi, ne vas tuar forças ! » Los tords continuavan d’arriba sul casse. Ni avèva tant que n’èra negre.
Me concentri, visi bien au mièi e me pènsi : « aqui, vas hèser un carnatge ».
M’aprèsti a tirar e , sai pas çò que sès passat ? Un can ? Un gat ? Talòment concentrat èi pas entenut arren. Tot aquò avoc paur. Los tords se son levaths tos en même temps. An èit autant de brui coma un avion a reaccion e en s’envolan, ac vas pas créser… m’an emportat l’aubre ! »
De « La gaffe », dins las annadas 50-60, n’i avia un fun dins lo Savès. Vos poderi contar d’autres istoèras, me n’i a pro per anèit. N’en gardi quauques unas. Perque pas per un autre còp ?
Vos arremerci de m’aver escotat, Adishatz a totis, tenguèbotz fièrs e tosten Gascons !
(Ma menterie étant trop longue au gré des organisateurs, j’ai du l’arrêter là. La suite pourra éventuellement servir une autre fois ?)
Sitôt terminé, j’ai du, selon le rite, embrasser la pierre de vérité et jurer de toujours travestir la vérité. Après quoi je reçus des mains du président de l’Académie ma «Lettre-Patente de la très-Véridique Cour de Moncrabeau, en forme de Privilège » (photos 655 et 658)
Pour ma première participation je tirai honorablement mon épingle du jeu, terminant 5 ème sur 13 candidats, avec 1, 205 KG de sel.
Le premier sacré Roi des Menteurs n’étant autre qu’un professionnel, animateur à Sud Radio et membre du Duo des Nons, la seconde une conteuse québécoise, le troisième un habitué du concours et le quatrième un Belge trois fois vainqueur du même concours à Namur. (Les belges, vivant en royauté, élisent un Président de la République des Menteurs. Les académies des menteurs de Namur et Moncrabeau sont jumelées).