Los ATP a « Punt de vista » l’emission en lenga occitana de FR3 Aquitania.
A pena remetz du decalatge orari au retorn du Mexique que soi ratrapat per mas activitats occitanistas. Denis Salles lo jornalista que presenta « Punt de vista » me sona a l’ostal dimècres en serrada e m’anonça que veng lo lendeman per filma la nostra velhada sala Renat Char a la mediatèca de Marmanda !
Lo moment èra pas tròp ben causit. Absent dempùs mes de quinze jorns aviai preparat arren : nada publicitat sus Sud Ouest, lo Republican o CFM radio. Me soi dit i aura tres pelats e un tonsut, cau hèr quauquarren ! Quauques messatges sus internet per pervèner los amics e seram pròche d’un quarantenat a la serrada. Plan mercί aus de Cocumont venguts en fòrça .
Era previst l’enregistrament d’una entrevista a mon ostal a Argenton a dètz e ueit òras. Arrestats dins los embotelhatges a la sortida de Bordeus Denis Salles, acompanhat d’un cameraman e d’un gaha son, arriveran qu’a sèt òras. Interview su trabalh dus ATP e sus la creacion en Olt e Garona d’un Pòle ressorsa occitan dincas sèt òras e mieja, demorava mièja òra per minjar una moleta aus ceps e anar a Marmanda (20 km). La moleta es viste minjada e cau partir cap ta Marmanda ont los amics attenden dempush mieja òra. La velhada comencera après dus quarts d’òra gascons !!!
Fièrs de parlar occitan !
Velhada du mes de novembre a la mediatèca de Marmanda : « Los ressegaïres de long ».
La Francina los ac avèva dit : per la velhada de novembre « lo Rogièr e la Marysa seran pas aqui, cau nos desmerdar totes sols » ! E se son plan desembornalhats ! Quitament se Ana Maria a avut paur de parlar davant la camera, a hèit un trabalh de reçerca remirable en Auvernha sus los ressegaïres de long. E tot lo monde a aprés quaucomet.
« Los ressegaïres partissèvan nau meses per an. Quitavan l’Auvernha per anar se logar dins tota la França e quitament los paίs vesins. De l’Atge Mejan a la purmèra Guerra mondiala an ressegat e participat a fòrças chantièrs : glèisas, catedralas, castèths coma lo de Versalhas ! Lo patron s’ocupava de los norri , fornissèva los utisses e los tenguèva ahilats. Los ressegaïres construsèvan au mièi dus bosques una cabana per dormir. Vivian dins los bosques e parlavan pas que lo son dialecte, ço que hasèva paur a las gents du paίs. Lo trabalh èra penible, trabalhavan tant que hasèva jorn, 14 a 16 òras per jorn. Tres repas amb totjorn sopa ont lo culhèr tenèva dret tot sol : pan trempat, monjetas e codena e vin e pas de vin d’aiga !!! La sason acabada, tornavan a l’ostal los tres meses d’estiu per hèr los hens e segar lo blat. Portavan l’argent plan ganhat e partissèvan jamai sols pramor que los rotièrs (bandits de grand chemin) les esperavan per les panar la paga. Tornats en Auvernha, pagavan las deutas hèitas pendent la sua absénci. Se demorava quauques sos, crompavan un bocin de terra. De que n’i a que’n profitèvan per se marida e hèr un drollet. E a l’auton tornèvan partir. Aquò durèt mes de cinq cents ans !! Los ressegaïres de long seran remplaçat per las ressègas hydraulicas o a vapor puish per las resègas mobilas o electricas ! »
Quin plaser d’entener Josèta contar aquera istuara. Sa votz tremolaba d’emocion, la presença de la camera de sigur, mes lo bonhur se legissèva dins sus uelhs e la fièrtat de parlar la lenga de sus aujòls. Ginèta, Mirèlha, Francina, Michel, Armanda an parlat, contat una partida de la vita d’aqueres ressegaïres, escusats s’èi desbrembat quauqu’un !. M’avetz « blufat » e lo Remèsi, lo profesor d’occitan, pòd estre fièr de totes los sons escolans. Avetz plan trabalhat ! E espèri ben que vostre plaser e vostra fièrtat d’estre capables de parlar, d’escriure e de revirar du frances a l’occitan se veira dins lo reportatge de FR3.
Plan merci a totes, hèi viscut una serrada que soi pas prètz d’oblidar, avèvi paur avant l’emission. De que ? m’ac demandi ! Aquesta serrada sufis a era tota sola a justificar mons quaranta annadas de militantisma occitan. Qu’ei lo còr tot sarrat d’emocion.
Rogièr GASTON President dus ATP de MARMANDA